«Уцёкі з Лукашэнкі». Назаву гэта так у надзеі на лепшую будучыню для Беларусі, пераймаючы «Уцёкі з Шоўшэнка». Там сюжэт быў таксама доўгім, становішча здавалася бязвыхадным і адчайным, але ўсё завяршылася хэпі-эндам на беразе акіяну. У нашым выпадку ёсць бераг Менскага мора, для аналогіі пойдзе, піша былы дыпламат Павел Мацукевіч.
Свой пост Мацукевіч прысвяціў санкцыям. Жадаючы даць адказы на санкцыйныя пытанні, аўтар, верагодна, таксама выкліча новую хвалю спрэчак.
Хто ёсць першакрыніцай рэпрэсій — Лукашэнка ці санкцыі
Вядома, Лукашэнка. Менавіта ён першакрыніца рэпрэсій і наогул усіх бед, якія зваліліся на галаву Беларусі. Помслівы, таму дабярэцца да кожнага.
Ці ўплываюць санкцыі на рэпрэсіі
Само сабой. Яны ўплываюць на размах і правакуюць эфекты, зваротныя заяўленым. Відавочна, што санкцыі пакуль ніяк не стрымліваюць рэпрэсіі. Можна таксама канстатаваць, што рэакцыяй на санкцыі да гэтага дня з’яўлялася ўзмацненне жорсткасці рэпрэсій.
Відавочна таксама, што ўладам складана дацягнуцца да свайго крыўдзіцеля — Захаду, і яны адыгрываюцца на тых, хто пад рукой. Круг асуджаных акрэсліў Уладзімір Макей.
У выніку каюк настаў нават тым, каго помста па логіцы не павінна была закрануць — Таварыства беларускай мовы (ТБМ), Саюз беларускіх пісьменнікаў, Згуртаванне беларусаў «Бацькаўшчына» і многіх-многіх іншых.
Па пстрычцы ўсё гэта не адновіцца, а шмат што наогул не вернеш.
Хто ёсць першакрыніцай інтэграцыі з Расіяй — Лукашэнка ці санкцыі
Вядома, Лукашэнка. Першапачаткова (сярэдзіна 90-х) з дапамогай інтэграцыі з РФ ён аднаўляў беларускую эканоміку і ВПК, завязаныя на Расіі з савецкіх часоў.
Затым (канец 90-х) матывам інтэграцыі стала жаданне ўзначаліць Россірусію (назва саюза з КВЗ), калі здавалася, што Ельцын слабы. І тады Лукашэнка падпісаў самыя галоўныя дакументы, рэалізацыя якіх не пакінула б і следу ад незалежнасці. Далей была цяганіна ў абмен на субсідыі і падтрымку.
Само сабой, гістарычны разварот Беларусі ў бок Расіі ў жніўні 2020 года адбыўся таксама праз Лукашэнку.
Ці ўплываюць санкцыі на збліжэнне і інтэграцыю з Расіяй
Яшчэ як. Аж да 9 жніўня 2020 года Беларусь спрабавала паменшыць залежнасць ад Расіі, дзе магчыма. У 2020 годзе паспелі танкерамі нацягаць з далёкага замежжа звыш мільёна тон нафты. Не густа, але паказальна. Стала б Беларусь перакідваць свой экспарт нафтапрадуктаў з літоўскіх на расійскія парты, калі б не санкцыі? Зразумела, не.
Практычна ўсе інтэграцыйныя абнаўленні з РФ, устаноўленыя за мінулы год, да жніўня 2020 года ніхто не збіраўся «загружаць».
Калі пайшла такая дружба, логіка патрабавала ад Захаду прымаць меры, якія ўнясуць разлад і ўб’юць у яе клін. Ён прыняў, наадварот, змацоўваюць.
Усе этапы інтэграцыі пры Лукашэнку так ці інакш звязаныя з пытаннем улады — умацаваць уладу, захапіць больш улады, утрымаць уладу. Губернатарам быць ён не хоча, але калі гэта будзе адзіным выхадам, каб захаваць уладу, то ў Беларусі таксама не будзе іншага, акрамя як стаць губерняй. Санкцыі гэтаму працэсу падыгрываюць.
Ці апраўданая стаўка на санкцыі
На замежныя санкцыі як надзею на выратаванне можна ставіць толькі крыж. Магчыма, калі б інструмент санкцыйнага ціску знаходзіўся пад кантролем і кіраваннем беларускіх дэмакратычных сіл, і яны, і толькі яны, вызначалі характар, змест і тэрміны ўжывання санкцый (і пры гэтым не перасварыліся), можна было б разлічваць на карысны эфект.
У беларусаў ёсць магчымасць свайго адказнага ціску на ўладу — праз нацыянальную стачку. Але ў найбліжэйшы час па розных прычынах яна наўрад ці магчымая.
Чаму нельга спадзявацца на санкцыі Захаду
Таму што Захад дзейнічае ў сваіх інтарэсах, кіруецца сваімі матывамі і вырашае свае пытанні.
Калі б гэта было інакш, самыя жорсткія санкцыі ў дачыненні да Беларусі былі б уведзеныя ў перыяд самага жорсткага гвалту (жнівень 2020 года) або пад уплывам падзей, якія ўзрушылі беларускую грамадскасць (напрыклад, забойства Бандарэнкі).
Але не, санкцый нарадзіліся пад сваёй зоркай і сталі больш жорсткімі з-за прымусовай пасадкі самалёта. Ніхто фізічна не пацярпеў, але інтарэсы ЕС былі закранутыя. Еўрасаюз адказаў палітычна, не чакаючы вынікаў расследавання і наогул не лічачыся з стратамі і выдаткамі для беларусаў.
Санкцыі недастаткова жорсткія
Нават самыя жорсткія санкцыі спрацавалі толькі там, дзе не ставілася ўмова змены рэжыму (у беларускім варыянце — новыя выбары), і працавала дыпламатыя. Ад Ірана патрабавалі адмовы ад ядзернай праграмы, ад ПАР — ад апартэіду, у выпадку Лівіі — ад тэрарызму. Пытанне аб уладзе не ставілася.
Звярніце ўвагу і на працягласць санкцыйнага працэсу: у ПАР на дасягненне жаданага сышло звыш за 25 гадоў, у Іране — амаль 13 гадоў, а ў Лівіі — 12.
Пры гэтым за плячыма гэтых краін не было такога спонсара як Расія.
Змена рэжымаў у такіх краінах як Югаславія і Лівія адбылася ва ўмовах прыпыненых альбо знятых санкцый.
Санкцыі разбураць эканоміку, і ён сыдзе
Разбураць эканоміку — так, ён сыдзе — не. Тое, што схема непрацоўная, даказвае прама зараз Венесуэла. У Чалага эканоміка — на пальцах, у Мадура яна — на каленях.
У Лівіі ў свой час з-за санкцый беспрацоўе дасягнула траціны насельніцтва. У Югаславіі ў выніку санкцый цэны выраслі ў 3,5 тысячы разоў, а 40% прадпрыемстваў зачынілася.
І гэта не справакавала бунтаў, у розумах сербаў менавіта знешні фактар стаў дамінаваць у якасці галоўнай прычыны крызісу, хоць да санкцый у праблемах вінавацілі Мілошавіча.
Калі наша эканоміка стане калом у выніку санкцый, то на тым месцы, хутчэй за ўсё, скончыцца і Беларусь, і ўвесь пратэст.
Голад і беспрацоўе штурхнуць людзей шукаць ежу і зарплату і нічога больш. Свабода, дэмакратыя і незалежнасць у гэтым пайку не будуць гуляць ролі.
Ужо пісаў неяк, што тады можа ўзнікнуць сітуацыя, калі любы выбар — маральны ці палітычны — чалавек стане рабіць ужо не розумам, а страўнікам.
Інтэграцыя з Расіяй нават на самых нявыгадных для Беларусі ўмовах падасца людзям жаданай, таму што незалежнасць і суверэнітэт — матэрыі неядомыя, а расійскія заробкі і пенсіі — цалкам.
Калі не санкцыі, то што?
Праблема ў тым, што санкцыі — данасць. І наша хаценне альбо нежаданне на іх існаванне не ўплывае.
Ёсць меркаванне аб тактыцы тысячы парэзаў. Думаю, да таго часу, пакуль у Захаду няма дакладнай стратэгіі з апусканнем у беларускую тэму ключавымі заходнімі краінамі як у шкурнае пытанне (у ключы інтарэсаў беларусаў, а не міграцыйнага ці іншага крызісу), гэтая тактыка мае тысячы заган.
Зʼяўленне такой стратэгіі малаверагодна. І ў гэтай сітуацыі мой адказ на « калі не санкцыі, то што» — нічога. Калі нельга зрабіць нічога талковага, неабавязкова рабіць што патрапіла.
Прынцыпова, нічога, акрамя эканамічнай і гуманітарнай шкоды і пагрозы незалежнасці для Беларусі, санкцыі не нясуць. Ніводнай задачы — ні палітычнай, ні выхаваўчай, ні прафілактычнай не вырашаюць. Гэта даказваюць і ўсе папярэднія санкцыйныя цыклы, праз якія праходзіла Беларусь за 27 гадоў.
Могуць запярэчыць, што калі не санкцыі, то Лукашэнка наогул нічога не спыніць, і гэта так сабе пярэчанне. Нібы было ці ёсць нешта, ад чаго санкцыі яго ўтрымалі ці хаця б змякчылі рэжым, прагумавалі бляху і адправілі на бестэрміновае ТА рэпрэсіўны каток.
Выснова пра выхад
У плане чаканняў ад Захаду заказ просты — прыгатуйце «сябрам» клін. Пакуль ёсць расійская падтрымка, беларускі рэжым можа спаць на самых жорсткіх санкцыйных матрацах.
Тут патрэбна «шахматная» гульня з разлікам на супярэчнасці, у якой санкцыі гуляюць дапаможны сродак дыпламатыі, а не падмяняюць яе.
«Уцёкі з Лукашэнкам» прыйдзецца ажыццяўляць з дапамогай Лукашэнкі. Беларусь пад яго міліцэйскім кантролем і яе незалежнасць залежыць шмат у чым, як і раней, ад яго амбіцый.
З ім прыйдзецца знайсці кампраміс і дамовіцца, таму што ў закладніках рэжыму не толькі суверэнітэт, але і нашы лепшыя людзі, і без іх вызвалення і спынення рэпрэсій не вызваліцца і нам.
Мы ўжо даўно не ў жніўні 2020 года, а жывём і мыслім усё яшчэ той сітуацыяй.
